Nieuws

Gemeenten huilen krokodillentranen om rijksbegroting

7 oktober 2019

De veertig grote en middelgrote steden in Nederland sloegen afgelopen weken groot alarm over de grote bezuinigingen. Ze lieten weten het ondenkbaar te vinden dat lokale overheden moeten nadenken over het sluiten van de bibliotheek of het zwembad, terwijl Den Haag meer dan tien miljard euro overhoudt op de Rijksbegroting.

Grootste pijnpunt vinden de G40 het zogenoemde ‘Gemeentefonds’. Dat fonds is een zak geld van ongeveer dertig miljard euro, die elk jaar verdeeld wordt over alle gemeenten in Nederland, zodat ze hun taken op het gebied van sociale zekerheid, zorg en onderwijs kunnen uitvoeren. Het probleem is echter dat hoogte van dit fonds afhangt van de jaarlijkse uitgaven van het Rijk. Hoe minder geld het kabinet uitgeeft, hoe minder er naar gemeenten toe gaat. Dat wordt de trap-op, trap-af systematiek genoemd en heeft zijn langste tijd wel gehad, vinden nu ook D66 en ChristenUnie, die tijdens de algemene beschouwingen een voorstel deden voor een meer duurzame systematiek. Gemeenten worden op deze manier niet meer verrast door last-minute bezuinigingen.

Je zou verwachten dat wanneer lokale overheden zo veel moeite hebben met deze werkwijze, ze zelf een hogere morele standaard hanteren. Niets is minder waar. Gemeenten hebben de afgelopen jaren dezelfde tactiek schaamteloos gebruikt richting ondernemers en inwoners, door hen in een periode van schaarste op het allerlaatste moment steeds opnieuw te verrassen met een breed scala aan lastenverzwaring. Voor een willekeurige recreatieondernemer is het elk najaar altijd weer spannend in welke mate de toeristenbelasting, forenzenbelasting, milieubelastingen, OZB en tientallen andere belastingen worden verhoogd. Gevolg van dit ondoorzichtige beleid is dat deze ondernemers nooit in staat zijn om een echt gezond financieel beleid te voeren, omdat elk jaar weer een compleet nieuwe werkelijkheid kan ontstaan. Hoe moet de recreatieondernemer, die al reserveringen ontvangt in de zomer voorafgaand aan het hoogseizoen, in zijn exploitatieplannen rekening houden met financiële verplichtingen die pas in de winter bekend worden?

In het geval van de G40 die het Rijk de maat neemt, kunnen we dus gerust spreken over de pot die de ketel verwijt. Sterker nog, het valt te betogen dat het financieel beleid van gemeenten nog kwalijker is dan die van het Rijk. Inherent aan het ‘trap-op, trap-af’ principe, is dat je deelt in de verliezen, maar ook deelt in de winsten. Wanneer in tijden van schaarste de belastingen worden verhoogd verwacht je dat deze in betere tijden worden teruggedraaid. Recent onderzoek van onderzoeksbureau ZKA en ook van het COELO, laten zien dat ondernemersbelastingen de afgelopen jaren alleen maar zijn gestegen, en nooit gedaald.

Dat naar aanleiding van het voorstel van D66 en ChristenUnie nu gekeken wordt naar mogelijkheden om af te stappen van de schommelingen in het gemeentefonds is prima. Tegelijkertijd moet een nieuw verdelingssysteem van het gemeentefonds ook een verplichting scheppen voor alle lokale overheden om hun eigen begroting en belastingbeleid te herzien. Jaarlijkse schommelingen en last-minute belastingverhogingen moeten van de baan. Alleen zo kan iedereen profiteren van de tien miljard euro die het Kabinet nog op de bank heeft staan.

Martin Maassen
directeur RECRON

 

Terug naar overzicht